Materiały merytoryczne

 

wtorek, 28 kwiecień 2015 09:33

Produkty pszczele - rodzaje, właściwości i zastosowanie

Napisane przez  Paweł Migdał, Adam Roman, Ewa Popiela-Pleban Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Pszczoły dostarczają wielu surowców i produktów, które są wykorzystywane w rozmaitych dziedzinach naszego życia - od bezpośredniej konsumpcji do przetwórstwa w przemyśle farmaceutycznym.
Wśród produktów pszczelich wyróżnia się takie, które są:

  1. bezpośrednim wytworem organizmów pszczół robotnic
    1. jad pszczeli,
    2. mleczko pszczele
    3. wosk pszczeli
  2. wytworzone przez pszczoły z surowców zebranych w środowisku:
    1. miód,
    2. propolis
    3. pyłek kwiatowy (w postaci obnóży i pierzgi).

Najbardziej rozpowszechnionym i znanym produktem pszczelim jest miód, który człowiek pozyskuje już od kilkunastu tysięcy lat.

Miody pszczele można podzielić na 3 zasadnicze typy:

    • miody nektarowe,
    • spadziowe
    • mieszane (spadziowo-nektarowe lub nektarowo-spadziowe w zależności od udziału spadzi i nektaru).

Miód z plastrów pozyskuje się w postaci płynnej, czyli patoki. Jednak prawie każdy miód z biegiem czasu krystalizuje przyjmując postać stałą, czyli staje się krupcem.
Proces krystalizacji miodu jest naturalnym etapem dojrzewania miodu i nie ma to nic wspólnego z jego fałszowaniem. Szybkość tego procesu uzależniona jest od ilościowego stosunku glukozy do fruktozy w miodzie (im więcej glukozy, tym szybciej zachodzi krystalizacja). Barwa miodu nektarowego może być od prawie białej (miód rzepakowy), poprzez jasnożółtą (np: lipowy), aż do brunatnej (gryczany). Z kolei miód spadziowy jest ciemny aż do prawie czarnego z odcieniem zielonkawym. W miodzie dominują cukry proste będące łatwo dostępnym źródłem energii – 100 g miodu to 320-330 kcal, jednak nie przyczynia się on do zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej u konsumentów. W miodzie występuje około 50 związków aromatycznych. Wartości odżywcze miodu zależą od surowca, z jakiego został wytworzony oraz od procesów technologicznych, jakim został on podany przed spożyciem. Miód bardzo korzystnie wpływa na pracę serca, zwłaszcza rzepakowy, ma też właściwości detoksykacyjne i jest delikatny dla wątroby. Miód gryczany poprawia pracę układu pokarmowego, krwionośnego i moczowego, poprawia też pamięć. Z kolei miód lipowy działa antybiotycznie i przeciwgorączkowo, ułatwia zasypianie, stabilizuje ciśnienie krwi. Ogólnie miody pszczele mają bardzo wiele pozytywnych właściwości. Jednak, aby je utrzymać, nie wolno miodu podgrzewać powyżej temperatury 48-49oC, gdyż prowadzi to do utraty wszelkich właściwości biologicznych i miód staje się słodzikiem.

Bardzo ważnym, z punktu widzenia konsumenta, produktem pszczelim jest pyłek kwiatowy, który jest bardzo bogaty w:

    • makro- i mikroelementy,
    • wysoko wartościowe białko,
    • aminokwasy,
    • enzymy,
    • hormony (acetylocholina)
    • witaminy, przede wszystkim B1, B2, B3, B6, B12, PP, P, C, D, K i wiele innych.

Wszystko to jest w formie bardzo dobrze przyswajalnej przez ludzki organizm. Pyłek do ula przynoszony jest w postaci obnóży (małych granulek), które są magazynowane w komórkach plastrów, dzięki jego ubiciu przez pszczoły z pyłku i komórki wypierane jest powietrze, a powlekanie cienką warstewką miodu utrwala warunki beztlenowe. Dzięki temu zachodzą w nim procesy fermentacji mlekowej, w wyniku której powstaje pierzga, która w stosunku do świeżego pyłku zawiera więcej substancji o charakterze kwaśnym i ma wyższą strawność.

Obnóża i pierzga zalecane są w celu:

    • wzmocnienia odporności,
    • regulacji przemiany materii oraz leczenia chorób układu pokarmowego (np. wrzodów),
    • wzmagają apetyt,
    • poprawiają pracę jelit.

Propolis (kit pszczeli) jest wykorzystywany przez pszczoły do zalepiania w ulu wszelkich otworów, przez które pszczoły nie są w stanie przejść. Wytwarzany jest przez pszczoły z substancji smolistych, żywicznych i balsamicznych pozyskiwanych z pąków roślinnych. Ma on duże znaczenie w zachowaniu higieny w ulach, przez swoje właściwości:

    • bakteriostatyczne,
    • bakteriobójcze,
    • pierwotniakobójcze,
    • grzybobójcze.

Zalecany jest do stosowania jako środek odkażający na rany oraz środek wzmacniający odporność organizmu. Z propolisu wytwarzany jest głównie 3% lub 5%, 7% lub 10% ekstrakt alkoholowy (EEP), a na jego bazie – maści, kremy, puder lub tabletki. W swoim składzie zawiera dodatkowo substancje mineralne, białka, woski oraz witaminy z grupy E, H, P i B.

Jad pszczeli wykorzystywany jest do produkcji maści na trudno gojące się rany, ponieważ podobnie jak propolis, posiada właściwości bójcze dla mikroorganizmów. Bardzo dobre efekty wzmacniające daje stosowanie jadu pszczelego w przypadku chorób związanych z układem kostnym, m.in. artretyzm, czy reumatyzm. Ta właściwość jadu pszczelego znana jest od najdawniejszych czasów. Obecnie jad pszczeli wykorzystywany jest w terapiach odczulających przez zastosowanie odpowiednich jego dawek. Leczenie może odbywać się na dwa sposoby: bezpośrednio, czyli poprzez użądlenia pszczół w warunkach kontrolowanych lub pośrednio, czyli odpowiednio przygotowany preparat na bazie jadu pszczelego.

Od kilkudziesięciu lat znane są także leczniczo-profilaktyczne właściwości mleczka pszczelego, które jest wydzieliną gruczołów gardzielowych młodych robotnic pszczoły miodnej. Wydzielina ta służy w pszczołom jako pokarm dla młodszych larw oraz dla matki pszczelej w okresie czerwienia.

Mleczko pszczele zawiera:

    • białka,
    • tłuszcze,
    • węglowodany,
    • witaminy,
    • związki mineralne, które są w formie łatwo przyswajalnej.

Dodatkowo posiada właściwości bakteriostatyczne. Obecnie jest ono bardzo chętnie wykorzystywane w kosmetyce jako dodatek zwiększający odżywcze właściwości kremów lub maseczek. Bardzo korzystnie wpływa na kondycję skóry, reguluje układ odpornościowy, zwłaszcza jeżeli jest przyjmowane w postaci tabletek lub kapsułek.

8b

Wosk pszczeli jest produktem, który wykorzystywany jest w wielu kierunkach ogólnie pojętej kosmetyki. W kosmetykach dla ludzi, np. w wielu kremach i balsamach do ciała stanowi nośnik oraz czynnik zabezpieczający przed utratą wody, a także dostarcza substancji mineralnych. Wykorzystywany jest jako podstawowy składnik kosmetyków do pielęgnacji mebli, ceramiki, tapicerki i odzieży skórzanej (uelastycznia i nabłyszcza). W motoryzacji jest wykorzystywany jako główny składnik past do polerowania karoserii (nabłyszcza i konserwuje lakier). W przemyśle farmaceutycznym wosk pszczeli stosowany jest również jako komponent plastrów kojących i maści. Obecnie wykonuje się z wosku świece (najczęściej ozdobne), które podczas spalania jonizują powietrze ujemnie (działa bardzo korzystnie na układ oddechowy) oraz dzięki dużej zawartości substancji eterycznych wydzielają przyjemny miodowo-woskowy zapach.
Wszystkie produkty pozyskiwane od pszczoły miodnej posiadają bardzo cenne właściwości biologiczne, dlatego od setek (a może i tysięcy) lat wykorzystywane są w apiterapii przy leczeniu różnych chorób i schorzeń.

Dodatkowe informacje

  • Piśmiennictwo:


    1. Bornus L. Hodowla pszczół, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1963.
    2. Kędzia B., Hołderna-Kędzia E., Miód. Skład i właściwości biologiczne, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita SA, Warszawa 2008. 
    3. Lipiński M. Pożytki pszczele, PWRiL, Warszawa 2010. 
    4. Roman A., Podstawy Pszczelarstwa, Rozdział IX, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wrocław 2006.
    5. Wilde J., 2013: Encyclopedia pszczelarska, PWRiL, Warszawa 2013. 
    6. http://www.dompszczelarza.planty.pl/sklep/?p=p_4&sName=Mleczko-pszczele,-propolis-i-pylek-kwiatowy [dostęp 16.12.14]

Więcej artykułów

  • Biologia rodziny pszczelej +

    Rodzina pszczela jest zbiorczym organizmem, który składa się z 3 głównych części: matki pszczelej, pszczół robotnic i trutni. Głównym zadaniem Czytaj więcej
  • Dzicy zapylacze +

    Pszczoły dziko żyjące stanowią dość liczną gatunkowo grupę owadów. Szacuje się, że na Ziemi żyje około 25-30 tysięcy gatunków pszczołowatych Czytaj więcej
  • Trzmiele – biologia rodziny i znaczenie w środowisku +

    W obecnych czasach, gdy problemem jest ciągle zmniejszająca się populacja pszczoły miodnej, coraz większej wagi w gospodarce człowieka nabiera znaczenie Czytaj więcej
  • Znaczenie zapylaczy dla środowiska naturalnego i życia człowieka +

    Przeciętny człowiek myśląc o pszczołach, myśli o pszczole miodnej, zapominając zupełnie lub po prostu nie wiedząc, że w Polsce żyje Czytaj więcej
  • Niebezpieczeństwa, jakie stoją przed zapylaczami ze strony rolnictwa +

    W dobie rosnących potrzeb żywieniowych współczesnego świata, jednym z priorytetów jest intensyfikacja rolnictwa w celu zwiększania produkcji żywności. Intensywne rolnictwo Czytaj więcej
  • 1
  • 2

 „Dla pszczół  - transgraniczna współpraca na rzecz zachowania siedlisk pszczół i dzikich owadów zapylających”

interreg ps

naglowek i stopka 01naglowek i stopka 02naglowek i stopka 03naglowek i stopka 04

 

Wybierz projekt
który Cię interesuje

PSZCZOLY logo 06

logo zadrzewienia 5 final

 

SlideBar